جرم: تبلیغ علیه نظام از طریق نشریات دانشجویی

نقی محمودی

١)  آیا انتشار نشریه دانشجویی توسط انجمن ها و تشکل های دانشجویی به مناسبت های مختلف، می تواند مصداقی برای تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی باشد؟

٢) عنصر مادی جرم تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی چیست؟

٣) آیا انتقاد از عملکرد مسئولین حکومتی و ارگان ها و نهادهای دولتی می تواند مصداقی از تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران باشد؟

نقی محمودی، حقوقدان در این بلاگ پرونده یکی از موکلین خود به نام "قادر نوروزی" از فعالین دانشجویی در دانشگاه آزاد تبریز را بررسی  کرده و به این سوالات پاسخ می دهد.

نیمه اول اسفند 88، روز جهانی زن نزدیک است و به همین مناسبت چند تن از دانشجویان تشکل "آرمان دانشجو" در دانشگاه آزاد تبریز در تکاپوی انتشار نشریه ای دانشجویی هستند. قادر نوروزی دبیر تشکل مذکور است. تشکل شان سابقه ای چند ساله داشته و فعالیت خود را در چهارچوب قانونی و با اخذ مجوزلازم انجام می دهد. مطالبی از سوی چند نفر از دانشجویان به شکل جزوه ای گردآوری شده و قرار بر این می شود که یکی از دانشجویان، نشریه را در شهر محل سکونت خود تکثیر کند. "نقش زنان در جنبش های اجتماعی آذربایجان" عنوان نشریه ای است که قرار است زمان برگزاری سمینار در دانشگاه آزاد تبریز، روز ١٧ اسفند ماه میان دانشجویان علاقمند توزیع شود اما در نهایت امکان تکثیر جزوه فراهم نشده و اطلاعات نیروی انتظامی مانع تکثیر آن می شود. قادر نوروزی به عنوان دبیر تشکل آرمان دانشجو دستگیر و طبق معمول آن سال ها رسیدگی به پرونده اش به هاشم زاده، بازپرس شعبه چهارم دادسرای عمومی و انقلاب تبریز ارجاع می شود. همان روز یکی از موکلین سابقم به دفترم مراجعه کرده و از من خواست وکالت قادر نوروزی را برعهده بگیرم.

پذیرفتم و فردای همان روز به زندان تبریز رفته و از نامبرده وکالت گرفتم و سپس با مراجعه به شعبه بازپرسی اقدام به مطالعه پرونده کردم. محتویات پرونده علی رغم تلاش همیشگی اداره اطلاعات به بزرگنمایی مسئله و ساختن کوهی از کاه، به روشنی حکایت از بی گناهی موکلم داشت، با این حال سنگین ترین قرار- یعنی قرار بازداشت موقت - برایش صادر شده بود. عجالتا تقاضای فک قرار بازداشت و تبدیل آن به قرار متناسب دیگری کردم که به چند روز بعد از آن موکول شد. دو روز بعد از آن تاریخ موکلم را از زندان جهت بازپرسی به شعبه بازپرسی اعزام کردند. تواما به شعبه وارد شدیم. اتهام موکلم تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی بود و من در تحیر از انتساب چنین اتهامی به موکلم بودم! در بدو امر، بازپرس به موکلم اتهام مذکور را تفهیم و خواستار پاسخ کتبی شد. پس از تحریر اظهارات نوروزی، صورتجلسه جهت درج مطالبی در دفاع از موکلم به من داده شد. در مقدمه، به مجوز تشکل اشاره کردم و عنوان کردم که هر انجمن و تشکل دانشجویی دارای مجوز، صاحب حق انتشار نشریه و برگزاری سمینار و کنفرانس در چهارچوب دانشگاه است. از سوی دیگر به  فقدان عنصر مادی جرم تبلیغ علیه نظام در مطالب نشریه اشاره کردم. جرم تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی زمان محقق می شود که یا تبلیغ علیه تمامیت نظام جمهوری اسلامی ایران به منظور تضعیف یا براندازی آن صورت گرفته باشد  یا تبلیغ به نفع گروه ها و سازمان ها و احزاب و تشکل های مخالف نظام صورت گرفت باشد. بنابراین انتقاد از عملکرد مسئولین حکومتی و ارگان ها و نهادهای دولتی و انتقاد و امر به معروف و نهی از منکر مردم نسبت به دولت که اصل هشتم قانون اساسی نیز بدان تاکید می کند، شامل آن نمی شود. در حالی که در این پرونده، هیچ از موارد فوق الذکر تحقق نیافته بود و از سوی دیگر نشریه قبل از تکثیر توقیف و به مرحله ی توزیع نرسیده بود. از آن جا که امیدی به صدور قرار منع تعقیب و مختومه شدن پرونده نداشتم خودم را برای انجام دفاعیات تکمیلی در دادگاه انقلاب، آماده کردم.

پس از چند روز قرار بازداشت موقت به قرار وثیقه تبدیل و نوروزی پس از تودیع وثیقه از زندان آزاد شد و منتظر دریافت اخطار جهت رسیدگی به پرونده در دادگاه انقلاب شدیم. انتظار به سر آمد و روز رسیدگی در شعبه اول دادگاه انقلاب تبریز فرا رسید. کیفرخواست صادره از شعبه بازپرسی دلالت بر انتساب اتهام تبلیغ علیه نظام به موکلم داشت. پس از قرائت کیفرخواست، قاضی دادگاه انقلاب از موکلم تقاضا کرد تا از خود دفاع کند. پس از دفاع وی، نوبت به مدافعات من رسید و مدافعات ارائه شده در شعبه بازپرسی را به شکل کامل تری در صورتجلسه تحریر کردم. از جو دادگاه راضی بودم، خاصه این که فرصتی پیدا کردم تا برای چند دقیقه با رئیس دادگاه وارد بحث و جدل شوم. قبل از هر مطلبی گفتم: اداره اطلاعات شما، هنگامی که اتهامی پیدا نمی کند، فورا به اتهام تبلیغ علیه نظام متوسل شده و خود را خلاص می کند! در جزوه موضوع اتهام که قرار بر تکثیر و توزیع آن بود، هیچ گونه تبلیغی علیه نظام نشده و صرفا به نقش تاریخی زنان خاصه در عصر مشروطیت و نقش تاریخی "زینب پاشا" اشاره شده که اصلا ارتباطی با جمهوری اسلامی نداشته و ندارد!" پس از ختم رسیدگی، دادگاه را ترک و منتظر حکم دادگاه ماندیم. پس از چند هفته، حکم برائت به دفترم ابلاغ شد و بدین نحو توانستم بی گناهی را از چنگ اداره اطلاعات و دادگاه انقلاب نجات دهم. با این وصف و در کمال تعجب بعدها شنیدم که مجوز تشکل آرمان دانشجویی لغو و تشکل مذکور در اردیبهشت سال ۸۹ از سوی هیات نظارت بر تشکل های دانشجویی دانشگاه تبریز پلمپ شده است.