حکم غیابی چیست و چه اثراتی دارد؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به بیش از ۱۰۰ سوال حقوقی از سوی شهروندان و خبرنگاران ایرانی پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

پرسش: حکم غیابی چیست و چه اثراتی دارد؟

پاسخ: در جرایمی‌ که جنبه حق‌اللهی ندارند، مانند جرایم مطبوعاتی و یا سیاسی و امنیتی، اگر علی‌رغم ابلاغ وقت رسیدگی، متهم یا وکیل او به هر دلیلی در هیچ یک از جلسات رسیدگی در دادگاه شرکت نکنند و لایحه دفاعیه نیز نفرستند، دادگاه رسیدگی و اقدام به صدور حکم غیابی می‌کند. حکم غیابی اثراتی دارد از جمله این که متهم یا وکیل او می‌توانند ظرف ۱۰ روز پس از ابلاغ حکم، تقاضای واخواهی کنند. در این صورت، همان شعبه صادر کننده رای دوباره رسیدگی و اقدام به صدور حکم می‌کند. لازم به ذکر است حق واخواهی، سلب کننده حق تجدیدنظرخواهی نیست؛ یعنی متهم هم می‌تواند به رای غیابی تقاضای واخواهی کند و هم تجدید نظر.
در تبصره ماده ۳۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری آمده است: «در هر مورد که دادگاه بخواهد رسیدگی غیابی کند، باید از قبل قرار رسیدگی غیابی صادر کند. در این قرار، موضوع اتهام و وقت دادرسی و نتیجه عدم حضور قید و مراتب دو نوبت به فاصله ۱۰ روز در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار ملی یا محلی آگهی می‌شود. فاصله بین تاریخ آخرین آگهی و وقت دادرسی نباید کمتر از یک‌ماه باشد.»