پس از بازداشت یک شهروند، آیا او حق مطلع شدن از اتهام خود را دارد؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به ۱۰۰ سوال حقوقی از سوی شهروندان ایرانی در بخش‌های قوانین «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسوولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

عنوان: بازداشت و دستگیری

سوال: پس از بازداشت یک  شهروند، آیا او حق مطلع شدن از اتهام خود را دارد؟ برخی از بازداشت شدگان حتی در دوران بازداشت هم اطلاعی از اتهام خود ندارند. آیا این امر وجاهت قانونی دارد؟

پاسخ: به موجب ماده ۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری، چنان‌چه در جرایم مشهود، نگه‌داری متهم برای تکمیل تحقیقات ضروری باشد، ضابطان باید موضوع اتهام و ادله آن را بلافاصله و به طور کتبی به متهم ابلاغ و تفهیم کنند و مراتب را فوری برای اتخاذ تصمیم قانونی به اطلاع دادستان برسانند. در جرایم غیرمشهود نیز از آن‌جا که بازپرس سریع باید تحقیقات را شروع کند، تفهیم اتهام برعهده او است. به هر حال، فرد بازداشت شده باید فوری از علت بازداشت خود آگاه شود. هم‌چنین در ماده ۵۳ این قانون بیان شده است که علت تحت نظر بودن بازداشت شده را در صورت‌مجلس قید کرده و به امضا وی برسانند.

مواد قانونی

ماده ۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری: ضابطان دادگستري مكلفند نتيجه اقدامات خود را فوری به دادستان اطلاع دهند. چنانچه دادستان اقدامات انجام شده را كافی نداند، مي‌تواند تكميل آن را بخواهد. در اين‌صورت، ضابطان بايد طبق دستور دادستان تحقيقات و اقدامات قانونی را برای كشف جرم و تكميل تحقيقات به عمل آورند، اما نمي‌توانند متهم را تحت‌ نظر نگه‌ دارند. چنانچه در جرايم مشهود، نگهداری متهم برای تكميل تحقيقات ضروری باشد، ضابطان بايد موضوع اتهام و ادله آن را بلافاصله و به طور كتبی به متهم ابلاغ و تفهيم كنند و مراتب را فوری برای اتخاذ تصميم قانونی به اطلاع دادستان برسانند. در هر حال، ضابطان نمی‌توانند بيش از بيست و چهار ساعت متهم را تحت‌ نظر قرار دهند.

ماده ۵۳ قانون آیین‌دادرسی کیفری: ضابطان دادگستری مکلفند اظهارات شخص تحت نظر، علت تحت نظر بودن، تاریخ و ساعت آغاز آن، مدت بازجویی، مدت استراحت بین دو بازجویی و تاریخ و ساعتی را که شخص نزد قاضی معرفی شده است را در صورت‌مجلس قید کنند و آن را به امضا یا اثر انگشت او برسانند. ضابطان همچنین مکلفند تاریخ و ساعت آ‎غاز و پایان تحت نظر بودن را در دفتر خاصی ثبت و ضبط کنند.

تبصره- در این ماده و نیز در سایر مواد مقرر در این قانون که اخذ امضا و یا اثرانگشت شخص پیش‌بینی شده است، اثر انگشت در صورتی دارای اعتبار است که شخص قادر به امضا نباشد.

مطالب مرتبط:
در چه مواردی می‌توان اقدام به دستگیری یک فرد کرد؟