هیأت حقیقت یاب/ ماموریت هفدهم/ سهم ایران از خزر

بعد از جلسه اخیر سران کشورهای حوزه دریای خزر و تعیین سهم هر کشور از خزر اخبار و روایات ضد و نقیضی در مورد کم و کیف مذاکرات و مقدار سهم ایران از این دریا منتشر شده است. از آنجا که در برخی از این روایات سهم ایران حتی تا هشت درصد! هم ذکر شده ما دیگر طاقت نیاوردیم و هیأت حقیقت یاب خود را به محل اجلاس سران خزر اعزام کردیم. گزارش این هیأت دقایقی پیش به دست ما رسید که ما آن را برای اطلاع عموم و رفع شبهات و نگرانی‌ها منتشر می‌نمائیم:

به محض رسیدن به محل اجلاس ما تحقیقات و پرس و جو در مورد سهم ایران از دریای خزر را آغاز کردیم و متوجه شدیم که برای تقسیم دریای خزر بین کشورهای حاشیه این دریا، چند روش پیشنهاد شده بود.

در اولین طرح پیشنهادی که به طرح 50-50 هم معروف بود قرار بود که نیمی از دریای خزر متعلق به جمهوری اسلامی و نیم دیگر متعلق به چهار کشور دیگر یعنی روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان باشد چرا که به موجب عهدنامه ترکمانچای و عهدنامه‌های بعدی که بین ایران و دولت فخیمه روسیه تزاری و بعدها اتحاد جماهیر شوروی بسته شده بود، این حق به طور ضمنی برای ایران به رسمیت شناخته شده بود. جمهوری اسلامی معتقد بود اینکه اتحاد جماهیر شوروی چند تکه شده است مشکل خودشان است و دلیلی ندارد حالا هرکدام از تکه ها سهم مساوی از خزر داشته باشند. یعنی ممکن بود شرایط جوری باشد که به جای چهار کشور به فرض صد کشور جدید در حاشیه خزر تشکیل می‌شد و هیچ عقل سلیمی قبول نمی‌کند که ایران بخواهد سهمش از خزر را با صد کشور جدید تقسیم کند و خودش یکصدم بردارد. متاسفانه وقتی هیأت ایرانی می‌خواست این طرح را ارائه کند در همان راهروی اجلاس با واکنش تند و بیلاخ دیپلماتیک سران سایر کشورها مواجه شد و توی همان راهرو مساله مختومه شد و به طرح در سالن اجلاس نرسید. البته یکی از دلایلی که این طرح قبل از ارائه به کشوی میز مسئولین جمهوری اسلامی بازگشت این بود که روسها گفتند چون این توافقات مربوط به زمانی بود که حکومت ایران شاهنشاهی بود، هروقت شما سیستم شاهنشاهی را برگردانید ما هم سهم پنجاه درصدی شما را به شما بازمی‌گردانیم. در اینجا بود که مقامات جمهوری اسلامی گفتند خب پس هیچی... بریم سراغ راه حل بعدی!
راه دوم تقسیم مساوی دریای خزر بود. مقامات جمهوری اسلامی پیشنهاد دادند که  پنج تا کشور هر کدام یک پنجم از دریای خزر را بردارند و خیرش را ببینند. در حالی که انتظار می‌رفت کشورهای حوزه دریای خزر از این عقب نشینی جمهوری اسلامی که یکدفعه از سهم 50 درصدی به 20 درصد قانع شده بود استقبال کنند اما متاسفانه سایر سران باز هم دندان گردی نشان دادند و با تز اینکه یک مو کندن از جمهوری اسلامی هم غنیمت است با توجه به موقعیت متزلزل جمهوری اسلامی در منطقه، با بهانه های واهی سعی کردند به طرف ایرانی بقبولانند که عدالت همیشه به معنای تساوی نیست و چون دست بر قضا ریشه چنین تزی در شرع مقدس اسلام نیز آمده، مسئولین چاره ای جز قانع شدن نداشتند.

بعد از رد شدن این طرح از طرف سایر کشورهای حوزه خزر پیشنهاد شد که تقسیم دریا بر اساس شایسته سالاری و استفاده درست از دریای خزر باشد. یعنی نگاه کنند هرکشوری به شکل بهتر و اصولی تری از این دریا و منابع آن دارد استفاده می‌کند، سهم بیشتری داشته باشد. متاسفانه در این روش سهم کشورمان به سمت صفر میل پیدا می‌کرد که با مخالفت شدید نماینده های کشور عزیزمان روبرو شد. اگر این طرح مورد موافقت قرار می‌گرفت آبهای ساحلی و حتی سواحل ایران هم بین سایر کشورهای حوزه دریای خزر تقسیم می‌شد تا این کشورها با ایجاد پلاژهای تفریحی منطبق با استانداردهای روز جهانی و آزاد سازی حریم دریا برای استفاده عموم (چه مرد و چه زن) هم زمینه رضایت مردم ایران را فراهم کنند و هم با توقف ساخت و سازهای غیر مجاز در حریم دریا و قطع جریان فاضلاب شهری به داخل خزر، جلوی آلودگی دریای خزر و نابودی محیط زیست را بگیرند. مشخص بود که این طرح نافی استقلال و تمامیت ارضی و آبی و اخلاقی و دینی و شرعی کشورمان بود و با آن مخالفت شد.

در آخر سران کشورها به این جمعبندی رسیدند که خط کش و گونیا و نقاله بیاورند و بر اساس مقدار سواحلی که هر کشور در دریای خزر دارد سهم هر کشور از این دریا مشخص شود. نمایندگان عزیز کشورمان هم که خب کمترین مقدار ساحل در دریای خزر را داشتند با این تز که هرچی قسمت باشه همون میشه با طرح پیشنهادی موافقت کردند با این شرط که تهش یه چیزی هم برای جمهوری اسلامی بمونه. خوشبختانه بعد از محاسبات هندسی پیچیده مشخص شد سهم ایران چیزی بین هشت تا یازده درصد از دریای خزر می‌شود و به هر حال اینطور نیست که ایران هیچ سهمی نداشته باشد.
در آخر جلسه مسئولین عزیز کشورمان با گفتن ذکر «راضی هستیم به رضای خدا» محل جلسه را ترک کردند. در حاشیه این اجلاس یک نکته جالب و تاثیر گذار جلب نظر می‌کرد و آن پاراف یکی از مسئولین مذاکره کننده زیر توافقنامه تقسیم دریای خزر بود. ایشان زیر امضای خود این شعر زیبا را نوشته بودند:
خدا را ندانست و طاعت نکرد

که بر بخت و روزی قناعت نکرد

«قناعت» توانگر کند مرد را

خبر کن حریص جهانگرد را