سیروس رادمنش، فرزند نفت بود

محمد تنگستانی

بخش اول

پروژه جدید «ایران‌وایر»، «ایران فقط تهران نیست» نام دارد. در این پروژه قصد داریم با کمک شما، هنرمندان و هنرآموزان شهرستان‏ها و روستاهای سراسر ایران را معرفی و با آن‏ها گفت‌وگو کنیم. در این پروژه اولویت ما هنرمندانی است که یا در رسانه‌های غیرمستقل ایران سانسور شده‌اند و یا به دلیل «شهرستانی» بودن، به آن‏ها اهمیت داده نشده است و ما بدون گزینش و یا جهت‌گیری سیاسی، آن‏ها را به شما معرفی می‌کنیم. در بخش اول این پروژه، هنرمندان استان‌های خوزستان، اصفهان و خراسان معرفی می‌شوند. برای مشارکت در این پروژه و یا معرفی هنرمندانی که در شهرستان‌ و یا روستای شما زندگی و فعالیت می‌کنند، می‌توانید با info@iranwire.com ما در تماس باشید.

در این پروژه نه تنها قرار است صدای هنرمندان و کارآموزان هنری در شهر و روستاهای ایران باشیم بلکه هنرمندان و نویسندگان شناخته‌ شده‌ شهر‌ها و روستاهای دور افتاده را هم به شما معرفی خواهیم کرد.

«سیروس رادمنش»، شاعر و روزنامه‌نگار شناخته شده ادبیات، زاده سال ۱۳۳۴ در روستای «بن‌آسیاب»، از توابع شهرستان «هفتگل» است. او یکی از پایه‌گذاران شعر «موج ناب» بود که در شهریور سال ۱۳۸۷، در سن 53 سالگی درگذشت.

«شهرام گراوندی»، شاعر و روزنامه‌نگار ساکن اهواز در معرفی سیروس رادمنش می‌گوید:

ـ باوری به بیوگرافی سال تولد و مرگ هنرمندان ندارم. این زیست شناسنامه‌ای مگر چه قدر می‌تواند در هنر و اثرگذاری هنرمندان و نویسندگان اهمیتی داشته باشد؟! به باور من، سیروس رادمنش یا هر شخص دیگری که به صورت ناگزیر، ناخواسته، غیرارادی و ناگهانی متولد می‌شود را باید به دو دسته تقسیم کرد؛ آدم‌های عادی شناسنامه‌دار که تاثیری بر زمانه نمی گذارند و آدم‌هایی مانند سیروس که شناسنامه آن‎ها نه یک سجل رسمی، که شناسنامه‌ای کاری است. افرادی مانند سیروس را باید این‏گونه و از این منظر شناخت. باید بررسی کنیم این افراد به چه میزان در باورها و تفکرات هنری جامعه تاثیر گذاشته‌اند. به باور من، این تاثیرگذاری، بیوگرافی واقعی هنر و هنرمند است. سیروس متولد روستایی از توابع هفتگل بوده است. چرا این را می‌گویم و به هفتگلی بودن او اشاره می‌کنم؟ به این دلیل که هفتگل، مسجد‌سلیمان و آبادان به واسطه کشف نفت و پالایشگاه نفت و حضور انگلیسی‌ها، آوردگاه و دروازه مدرنیته به ایران معاصر بودند. ایران و هنر معاصر بدون این سه شهر حتما خیلی چیزها کم خواهد داشت. اگر این سه شهر نبودند و نفت و گازی در آن‎ها وجود نداشت و استخراج  نفت رخ نمی‌داد، بدون تردید یک غبار روستایی هنوز بر آسمان ایران دیده می‌شد. صنعت نفت سبب شد در ادبیات و هنر معاصر ایران افراد کم‌نظیر و درخشانی مانند «ابراهیم گلستان»، «صفدر تقی‌زاده»، «ناصر تقوایی»، «نسیم خاکسار»، «قاضی ربیحاوی»، «بهرام حیدری» و الخ متولد شوند. همه این‌ها فرزندان نفت هستند. مثلا ابراهیم گلستان از شیراز به آبادان می‌آید و در آبادان شروع به کار می‌کند و یا «غلامحسین ساعدی» و «جلال‌ آل‌احمد» به خوزستان سفر می‌کنند و تحقیقاتی با موضوع کشتی‎رانی و اقلیم شناسی انجام می‌دهند. این تحقیقات متاسفانه کم‎تر دیده شده اند اما تحقیقات مهمی هستند. ادبیات و خاستگاه اقلیمی هفتگل، فرزندانی متولد کرده که سیروس رادمنش هم یکی از این فرزندان خلف است. سیروس و شعر «موج ناب»، دست‎آورد و هدیه صنعت نفت به ادبیات ایران است. زمانی که موج ناب در خوزستان پا گرفت، افرادی مانند «فرامز سلیمانی» و بعد‌ها «منصور خورشیدی» به خوزستان سفر کردند. پس به جای این که بپرسیم سیروس رادمنش متولد کجا است، یادمان بیاید او متولد نفت است. سیروس آدمی به شدت بی‌نظم بود اما بی‌نظمی در زندگی او یک نظم خاص داشت؛ یک نامنظمی خاص و حیرت آور. او خود باور داشت که رفتار «آرتور رمبو»، شاعر فرانسوی را دارد تکرار می‌کند. وقتی وارد خانه‌اش می‌شدیم، می‌گفتیم این شخص با این بی‌نظمی آیا تا فردا زنده خواهد ماند؟ اما همین شخص وقتی با او گفت‌وگو می‌کردم یا شعری از او می‌خواستم منتشر کنم، روی واژه‌ به واژه و یا سرِ بودن یا نبودن یک ویرگول یا نقطه چنان وسواسی داشت که باور کردنی نبود. به لباس پوشیدنش اهمیت نمی داد و به خورد و خوراک بی‌توجه بود. عکس‌هایی که اصولا همه جا از سیروس منتشر می‌شوند، منظورم عکس‌هایی هستند که لباس چریکی به تن دارد، عکس‌هایی هستند که من از او در دفتر کارم گرفته‌ام. در این عکس‌ها شاید مخاطب تنها جایی است که نظمی در ظاهر او می‌بیند. توجه‌ای به آراستگی نداشت و در زندگی شلخته بود. مشروب هم که بلای جانش شد. اعتیاد به مشروب داشت و آخر سر هم همین اعتیاد جانش را گرفت. سیروس با همه این شلختگی‌ها، در ادبیات، شاعری به شدت وسواسی و خوش خط بود.

سیروس به گفته برخی از اعضای حلقه شعر موج ناب و به گواه خودم، علاوه بر اطلاعات و مطالعه زیادی که در حوزه ادبیات کلاسیک و معاصر داشت، موسیقی کلاسیک غرب را تخصصی و کاملا دقیق می‌شناخت و گوش می‌داد. شناخت موسیقی کلاسیک در شعرهای سیروس بارز است. فیلم‏شناس خوبی بود و همه آثار ماندگار در سینمایی جهان را با جزییات می‌شناخت و گاهی تحلیل می‌کرد.