به دلیل عدم رعایت کپی رایت توسط ایران، نظر مثبتی نسبت به همکاری با ناشران ایرانی ندارند

گفت‌وگو با حمید مهدی‌زاده
محمد تنگستانی
در پنجمین و آخرین بخش از این گزارش که ویژه شصت‌ونهمین نمایشگاه کتاب فرانکفورت است، با «حمید مهدی‌زاده» مدیر انتشارات «فروغ» در آلمان گفت‌وگویی داشته‌ایم. به باور ما، نمایشگاه‌های بین‌اللملی بهترین مکان برای رودررویی و قدرت‌نمایی فرهنگی با تفکرات سانسور زده در حکومت جمهوری اسلامی است و ناشران مستقل خارج کشور باید در این رویدادهای فرهنگی حضور داشته باشند. عدم حضور ناشران مستقل در نمایشگاه‌های بین‌المللی به معنی باز بودن راه برای ناشران دولتی و حکومتی در راستای عرضه آثار سانسور شده است. ناشران دولتی( خصوصی) در این رویداد‌های مهم در جایگاه ناشران اپوزیسیون‌نما، همیشه ظاهر شده‌اند. هرچند که آنها محوریت کتاب‌هایشان در راستای اهداف ایدئولوژیک نیست و کمتر از ناشران حکومتی حمایت می‌شوند اما باز کتاب‌هایی را منتشر می‌کنند که از تیغ سانسور گذشته است، در نتیجه «جامه کهنه‌ست ز بزاز نو». نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب، خارج از ایران، تنها جایی‌ است که ناشران مستقل ایرانی می‌توانند در یک مکان رودرروی ناشران حکومتی و دولتی قرار بگیرند این رویارویی علاوه بر کمک به اقتصاد نشر مستقل به مخاطب امکان عرضه و معرفی آثار نویسندگانی را می‌دهد که تن به سانسور نداده‌اند. عدم حضور ناشران مستقل کم‌لطفی از طرف این ناشران به نویسندگانی‌ است که با سانسور آثارشان مخالف هستند. آقای مهدی‌زاده در مورد اهمیت حضور ناشران در رویدادی مانند نمایشگاه کتاب فرانکفورت و رویاروی ناشران مستقل در برابر ناشرانی که آثار نویسندگان را  با سانسور منتشر می‌کنند، می‌گوید:
ـ باید دید مخاطبین نمایشگاه‌هایی مثل نمایشگاه کتاب فرانکفورت چه کسانی هستند و شرکت در این نمایشگاه‌ها به چه منظوری است. در نمایشگاه کتاب فرانکفورت فعالین چرخه تولید کتاب از نویسنده، مترجم، ناشر و پخش کننده کتاب از سراسر دنیا حضور به هم می‌رسانند. این افراد با تاسف به دلیل عدم رعایت کپی رایت توسط ایران اساسا نظر مثبتی نسبت به همکاری با ناشران ایرانی ندارند. ما هم تولیدات اندکی داریم که بتواند مورد توجه سایرین برای فروش حق رایت قرار گیرد. در همین حد اندک هم تاکنون حرکت چندانی توسط ما صورت نگرفته است. اما اخیرا توسط اتحادیه بین‌المللی ناشرین مستقل که تعدادی از ما ،ناشرین ایرانی از جمله انتشارات فروغ عضو آن هستیم، تلاش‌هایی برای معرفی آن دسته از کتاب‌هایمان که می‌تواند مورد توجه ناشرین کشورهای دیگر قرار گیرد صورت گرفته‌است.

گمان نمی‌کنید بعد از حدودا چهار دهه وقت آن رسیده است ناشران خارج از کشور یک اتحادیه نشر مستقل تشکیل بدهند و در برابر سانسور و خفقان در صنعت نشر متحد شوند؟ 
ـ بین ناشرین ایرانیِ خارج کشور از ابتدای شکل ‌گیری "نشر خارج کشور"، بر سر اصلی‌ترین نیاز مشترکشان یعنی پخش آثارشان، روابطی شکل گرفت. این رابطه شبکه‌ای را بوجود آورده‌ که موجب همکاری نزدیک اغلب ناشرین اروپایی، آمریکایی و کانادایی شده است. به دلایل چندی این رابطه امروزه از نظر کمی ضعیف‌تر شده. در طی چند سال گذشته اصلی‌ترین ناشرین خارج کشور خود را در اتحادیه بین‌المللی ناشران مستقل هم سازمان دادند. اما پراکندگی ناشران در کشورهای مختلف تاثیر فعالیت مشترک را به صورتی که بتوانند اقدامات متعدد مشترکی را سازمان دهند محدود می‌کند. یکی از اقدامات مشترک برپایی نمایشگاه کتاب بدون سانسور است که نمونه امسال آن تاثیر خوبی را در بین علاقمندان کتاب فارسی داشت. از دیگر اقدامات مشترک نشر چندین کتاب مشترک است که دو تا چهار ناشر مشترکا کتاب‌هایی را به مخاطبین ایرانی ارائه داده‌اند. 
 

انتشارات فروغ از قدیمی‌های نشر در خارج از کشور به حساب می‌آید. دغدغه‌ای برای انتشار آثار ادبیات معاصر در راستای معرفی به آلمانی داشته‌اید و چه نویسندگانی را تا کنون به جامعه آلمان معرفی کرده‌اید؟ 
ـ ما با سازمان دادن برنامه‌های معرفی کتاب و کتابخوانی به زبان آلمانی، تا کنون کتاب‌های تعدادی نویسندگان ایرانی که به زبان آلمانی منتشر شده‌اند را به جامعه آلمانی شناسانده‌ایم که آخرین آنها چند روز پیش کتابی از خانم فهیمه فرسایی بود. تا کنون آثاری از زویا پیرزاد، شهریار مندنی‌پور، امیرحسین چهل تن، محمود دولت‌آبادی، فریبا وفی، صمد بهرنگی و... را معرفی کرده‌ایم.

از حمید مهدی‌زاده بیشتر بخوانید