محمد تنگستانی
آثار ۱۴ زن سینماگر ایرانی، از امروز یکم تا پنجم ژوئن (یازدهم تا پانزدهم خرداد ماه) در برلین به نمایش گذاشته میشود. این فستیوال به حمایت مالی وزارت امور خارجه آلمان و با همکاری خانه سینما، انجمن مستندسازان و وزارت امور خارجه ایران برگزار شده است. زنان در سینمای ایران در دهههای گذشته با مشکلات متعددی مانند حجاب اجباری و محدودیتهای اجتماعی و دولتی برای ساخت و یا بازی در فیلمهای سینمایی رودررو بودهاند.
به دلیل وجود سانسور، نبود سینمای مستقل و سلطه تفکرات اسلامی و ایدئولوژیک در ایران سینماگران برای به خلق فضاهای عاشقانه، جنسی و الخ مجبوراند از ایهام و یا استعارههای خاص و گاه تکراری استفاده کنند. برخی وجود سانسور را سبب خلاقیت در ادبیات و سینمای ایران میدانند و عدهای دیگر براین باورند که سانسور سبب ازبین رفتن خلاقیت در هنر است. ما در ایرانوایر با سانسور هر نوع فکر و باوری در جامعه و هنر مخالفیم. اما در انتقال نظرات و تفکرات هنرمندان و نویسندگان بیطرف هستیم درنتیجه موافقت و مخالفت اهالی هنر با سانسور را بدون دخل و تصرفی برای شما تهیه و منتشر میکنیم. این انتشارِ بدون دخالت علاوه بر احترام به آزادی فکر و نظر هنرمندان، در آینده به بخشی از تاریخ هنرِ ایران بدل خواهد شد.
هدف برگزارکنندگان فستیوال «زنان، نیمه پنهان سینمای ایران» برسی نقش زن در سینما، پرداختن به کارگردانهای زن در سینمای ایران و مشکلات فرهنگی و سیاسی این هنرمندان است.
ما در ایرانوایر به بهانه این رویداد پنج روزه، ویژهنامه «زنان نیمه پنهان سینما» را تهیه کردهایم. در این ویژهنامه در حوزههای حجاب اجباری، مشکلات اجتماعی و فرهنگی در ساخت فیلم برای کارگردانهای زن و سانسور و خودسانسوری با برخی از کارگردانهای شرکتکننده در این فستیوال گفتوگوهایی داشتهایم.
از فیلمهایی که در این رویداد هنری شرکت کردهاند میتوان به فیلم سینمایی «روزمبادا» ساخته فائزه عزیزخانی، فیلم سینمایی «چند روز بعد» به کارگردانی نیکی کریمی، فیلم سینمایی «ناهید» ساخته آیدا پناهنده و فیلم «واکنش پنجم» به کارگردانی تهمینه میلانی اشاره کرد.
در اولین بخش از این ویژهنامه گفتوگوی ایرانوایر با با سیامک پورشریف، مدیر اجرایی این فستیوال را میخوانید. آقای پور شریف شصتسال سن دارد و تاکنون تهیه کنندگی فیلمهایی مانند برلین، منهای هفت، چمدان به کارگردانی « مانی حقیقی» و تعدادی فیلم مستند اجتماعی را برعهده داشته است. مدیر اجرایی این فستیوال، سیامک پورشریف، هدف از برگزاری این فستیوال را اینگونه بیان میکند:
ـ زنان نیمه پنهان سینمای ایران هستند، این موضوع و نام را ما برای این فستیوال انتخاب کردیم و به مرحله اجرا رساندیم. این نام بر اساس فیلمی ساخته تهمینه میلانی، انتخابشده است. در این رویداد هنری قرار است تلاش کنیم که نیمه پنهانی که بنا به هزاران دلیل آنگونه که باید در سینمای ایران دیده نشده است را در معرض نمایش، نقد و معرفی به مخاطب بگذاریم. از چهارده فیلم به نمایش گذاشتهشده، هشت کارگردان فیلم اولی هستند. هر چهارده کارگردان بعد از اتمام فیلمهایشان در سالن نمایش، به پرسشهای تماشاگران و منتقدان پاسخ میدهند و این اتفاق برای آن هشت کارگردان فیلم اولی میتواند سنگ محکی در مواجهشدن در بازار جهانی باشد. سعی کردهایم که نمایندهای از هر نسل حضور داشته باشد. به عنوان مثال تهیمنه میلانی از نسل گذشته کارگردانهای زن سینمای ایران و نیکی کریمی از نسل جوان حضور دارند. رخشان بنیاعتماد هم قرار بود که در این فستیوال شرکت کند به دلیل کسالت نتوانست سفر کند و متأسفانه فیلی از این کارگردان ایرانی در این رویداد هنری، به نمایش گذاشته نمیشود.
از زنان بهعنوان «نیمه پنهان سینمای ایران» یاد میکنید. پرداختن به این بخش از بدنه سینما در آلمان چه تأثیری بر فضای هنری و سینمایی حاکم در ایران دارد؟
ـ در درجه اول ما میخواهیم برای کارگردانهای زنی که فیلم اولشان را ساختهاند در خارج از کشور انگیزهای ایجاد کنیم و فیلمشان به نمایش گذاشته شود. در ارتباط با خبرنگاران و برنامهریزان سینمای آلمان قرار بگیرند. ما تا امروز که اولین روز این برنامه است، از طرف رسانه و رادیوهای متعددی درخواست مصاحبه با این ۱۴ سینماگر را داشتهایم، همه این مصاحبهها یعنی پرسشهای متنوع از کارگردانهای زن، علاوه بر اینکه این گفتوگوها به بخشی از تاریخ سینما برای آینده تبدیل میشوند، سبب میشود راهی برای این خانمها باز شود تا بتوانند بیشتر و شاید راحتتر در ایران کار کنند. این برنامه در درجه اول با همکاری وزارت خارجه آلمان برگزارشده و وزارت امور خارجه ایران هم همکاری و استقبال و کمک غیرمالی کرده است. ما هم پذیرفتیم. چرا؟ به این دلیل که ما نمیخواهیم فعالیتی سیاسی داشته باشیم. برنامه ما برگزاری فستیوالی فرهنگی است. فستیوالی که پشت آن بدون تردید سیاست نهفته است. سیاست را نمیشود از هنر و سینما جدا کرد. وقتی کارگردانهای زن ایرانی از مشکلاتشان حرف بزنند قاعدتاً موضوعات سیاسی و اجتماعی و سانسور مطرح میشود و ما هم قرار نیست که جلوی این گفتهها را بگیریم. اما هدف ما این است که زنان ایرانی با به نمایش گذاشته شدن فیلمهایشان تفکر و هنرشان را در کشوری دیگر به نمایش بگذارند و دوم مشکلات خودشان را مطرح کنند.
زن بودن و فیلمساز بودن در جامعه ایران مشکل است، خوب طبیعی است که کارگردانهای زن شرکتکننده در این رویداد ازاینگونه مشکلات حرف بزنند. مشکل در ایران فقط پروانه ساخت و پروانه پخش نیست، سینماگران زن با مشکل اکران هم رودررو هستند که در این نشستها به آن مشکلات، خودشان میپردازند و نقد و برسی میشود. در این فستیوال وزارت امور خارجه ایران نظر و خواستش این بوده که این برنامه به شکلی که من و آقای Frédéric Jaeger میخواهیم اجرا شود. آقای Frédéric Jaeger رئیس انجمن منتقدین آلمان است، وقتی کارگردانی در مقابل چنین منتقدی قرار بگیرد قاعدتاً برایش امکانهای فکری و تجربی زیادی ایجاد میشود.
به دلیل وجود سانسور و نظارتهای دولتی سینما در ایران سینمای مستقلی نیست، به این معنی که برای ساخت و به نمایش گذاشتن آثار ساختهشده، فیلمساز موظف است که فیلم خود را برای تایید و صدور مجوز به وزارت فرهنگ و ارشاد ارسال کند، این یعنی سانسور مستقیم بر هنر. برخی بر این باور هستند که پخش و نمایش فیلمهای ساخته شده و از تیغ سانسور گذشته در خارخ از ایران، بخشیدن مشروعیت به این سیستم فکری و عادی جلوه دادن سانسور است.
ـ من وارد این بخشها و باورهای سیاسی نمیشوم. در ایران قانون بر این است که فیلمهایی که قرار است ساخته شود باید پروانه ساخت بگیرد. این نوع برخورد با ساخت و اکران فیلم، قانون این حکومت است. مسئله ساخت و پخش فیلم در ایران یک مسئله سیاسی است که از ابتدا هم وجود داشته است. با تمام این مشکلات فیلمهایی در ایران ساخته، عرضه و نمایش دادهشده و میشود که بهشدت سیاسی، اجتماعی و انتقادی هستند. فیلمهایی در دهههای گذشته ساخته و اکران شدهاند که بهشدت به جامعه، سنت و خیلی از تابوهای دیگر انتقاد داشتهاند. ما هدفمان در این فستیوال و دیگر فستیوالها مشروعیت دادن به هیچ نوع تفکری نیست. ما هدفمان این است که فیلمهایی که با همه مشکلات در ایران ساختهشده است در خارج از کشور نمایش بدهیم و کارگردانها از تجارب خوب و بدشان حرف بزنند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر