رئیسی دیکتاتوری پلیسی را بیشتر می پسندد، آپارتچیک است

فرخ نگهدار

آمدن رئیسی و احمدی نژاد صحنه انتخابات را برای شهروندان بسیار جدی تر کرد. این وضعیت، قطع نظر از تصمیمات شورای نگهبان، آبستن حوادث تازه است

بخشی از اصولگرایان حول نام کسی اجماع کرده اند که شاخص ترین سطر کارنامه او، نقش موثرش در قتل عام هزاران زندانی مظلوم سال 67 است اما هوس آنها به نامزدی رئیسی برای یک دوره چهارساله ریاست جمهوری ختم نمی شود. اگر موضوع فقط به ریاست جمهوری رئیسی ختم می شد، سرگردانی حامیان رئیسی دوام دار بود.

آنها زیر نام انتخابات ریاست جمهوری دارند تکلیف روند «کشف» رهبر بعدی را کلید می زنند. آقای خامنه ای 5 سال پیش «نظام پارلمانی» را بر ریاستی ترجیح داده بود. آمدن رئیسی آغاز حرکتی خزنده است با هدف تغییر قانون اساسی و برکندن ریشه جمهوریت در نظام سیاسی کشور.

 به همین دلیل نیز شایسته است صاحب نظران به جای آسوده کردن خاطر شهروندان بر پایه تاکید و ابرام بر چندپارگی و سردرگمی اصولگرایان و انسجام اتحاد در طیف اعتدالی، کُنه این ایلغار تازه را در مرکز توجه قرار داده و راه جلوگیری از آن را گوشزد کنند. وقت تنگ است و اهداف غایی حریفان هنوز در پوسته.

اگر احمدی نژاد و بقایی رد صلاحیت شوند، و روحانی و رئیسی و قالیباف بمانند، آنگاه مطابق نظر سنجی ها، شانس اول-دومی روحانی و قالیباف بیش از روحانی و رئیسی است. مگر این که اتفاق خاصی رخ دهد که ما فعلا از آن بی خبریم. مطابق همین نظر سنجی ها آراء روحانی، به روشنی، بیش از آراء قالیباف و رئیسی است. روش سیاست ورزی احمدی نژاد با پوتین، اردوغان، ترامپ، و چاوزِ متاخر همخونی های آشکار دارد.

 دیدگاه استراتژیک این سه نفر تفاوتی معنادار دارند. مطلوب احمدی نژآد نوعی نظام «ناجی محور» و «عوام گرا» به جای ساختار کنونی جمهوری اسلامی است. مطلوب رئیسی انتقال تمام قدرت به نهادهای امنیتی نظامی تحت فرمان «ولی فقیه» است. او تمایلات پوپولیستی ندارد. او دیکتاتوری پلیسی را بیشتر می پسندد. او آپارتچیک است. [فردی که به درد کارهای تشکیلاتی می خورد و می تواند بازیگر سیاسی خوبی باشد]

مطلوب روحانی چیزی ورای آشتی و همزیستی و تعامل دو نهاد رهبری و ریاست جمهوری نیست. او عملگرا و مصلحت بین است.

پایگاه رای آقای رئیسی عمدتا آراء «به فرموده» و سفارشی و حدود 20 تا 30 درصد آراء انتخاباتی است. آقای روحانی بیشتر از اقبال طبقه متوسط شهری و شهروندان متجددتر، دانشگاهیان، کارمندان دولت و طیف فرهنگی و مطلع تر جامعه برخوردار است. شمار آراء این اقشار قریب به 40 تا 60 درصد است. تحلیل گران تخمین می زنند که نامزدهای احتمالی «حلقه بهار» رد صلاحیت می شوند. اما چه این ها رد صلاحیت بشوند یا نشوند در هر حال طیف گسترده ایی از حاشیه نشین های شهری و روستایی که شناخت کافی از علل محرومیت خودشان ندارند، اگر فرصت پیدا کنند طرز فکر احمدی نژاد را بر رئیسی و روحانی ترجیح خواهند داد. و هرگاه، بر اثر کشمکش ها در حکومت بحران سیاسی بروز کند و کنترل مرکزی سست شود، پایگاه رای آقای روحانی نیز به احتمال زیاد به دو گرایش رادیکال و میانه رو تقسیم شده و در آن فضا پوپولیسم احمدی‌نژادی بخش بسیار بزرگی از آرای مردم را خواهد بلعید.

حضور رئیسی و احمدی نژآد، نشانه‌های گویای تلاطمی است که در زیر پوست نظام جریان یافته. مناسبات رهبرگرایان با رهبر علی‌رغم تمام تلاش ها و تدبیرها به یک نقطه چرخش تاریخی نزدیک می شود. طیفی از آنها با نگاهی به عملکرد آقای رئیسی دردهه شصت، او را شخصی «قاطع و محکم» می دانند که فاقد ضعف های رهبری است؛ کسی که حاضر است به خاطر قدرت از همه چیز بگذرد، حتی از وجدان، حتی از انسانیت، حتی از مصالح و منافع کشور. او مرید روش کشورداری کیم‌ جون-اون و صدام و مرادش شهریار شهر سنگستان است. رئیسی در نظر جمنائیان بیش از قالیباف شایسته رهبری است. اگر موضوع انتخاب رئیس جمهور بود و بس، در نظر جمنائیان هم شانس و هم قابلیت قالیباف بیشتر بود. از سوی دیگر تیتر گذاری روزنامه های دست راستی نشان داد که نگرانی اصول گرایان از احمدی نژاد بیش از روحانی است. چرا؟ چون آراء روحانی کمتر در قلمرو اصول گرایان و بیشتر در قلمرو ناراضیان از نظام است. در حالیکه آرای «به فرموده» اگر سرگردان شوند بیشترشان شعارهای احمدی نژادی در میان آنان قابلیت نفوذ بسیار دارد.

روی هم رفته، اگر رویدادی غیر منتظره رخ ندهد، سرنوشت انتخابات همان چیزی خواهد بود که امروز انتظارش می رود: ابقای حسن روحانی در مقام ریاست جمهوری . علاوه بر این، از پی رویدادهای دو سه هفته اخیر، به تدریج روشن تر می شود که موقعیتی که قبلا رهبرگرایان برای رئیسی در سر داشتند، از پی امواج واکنش اجتماعی منفی و گسترده، اکنون سست و تقریبا غیرقابل دسترس شده است. اگر اقدامی نامتعارف صورت نگیرد، بر اساس نظر سنجی ها احتمال این هست که آقای رئیسی حتی به رتبه سوم و پائین تر غلطیده شود.

به هر روی باید دید که آیا کسانی که حماسه دوم خرداد را آفریدند، کسانی که صدای «رای من کو» را جهانگیر کردند، کسانی که علیرغم تمام دلسردی ها، فشارها و تنگناها، نتایج انتخابات ۹۲ و ۹۴ را رقم زدند، هم چنان در صحنه هستند و با رای خود رئیسی را تا کجا می توانند از کرسی رهبری و ریاست جمهوری دور کنند؟ به تخمین من سطح مشارکت مردم تعیین کننده است. هرچه شمار رای دهندگان بیشتر باشد، موقعیت روحانی و دولت او در برابر مخالفان مستحکم تر خواهد بود. از سوی دیگر چنانچه سطح مشارکت تنزل کند، موقعیت روحانی دشوارتر، و موقعیت رئیسی و توابع مساعدتر، خواهیم شد.