ترامپ معرف بخش قابل توجهی از جامعه امروز آمریکا

ناصر زرافشان

پیش از بحث درباره این دو نامزد ریاست جمهوری ایالات متحده و مقایسه آنها و آثار احتمالی انتخاب هر یک از آنها بر اوضاع و احوال منطقه و ایران، لازم می دانم در ابتدا برخی ملاحظات مقدماتی را که مستقیماً به موضوع مورد بحث مربوط است و به روشن شدن آن کمک می کند، یادآور شوم.

واقعیت این است که طی دهه اخیر برخی تغییرات بنیادی در جهان صورت گرفته که هنوز آن چنان که باید و شاید درک و دریافت نشده است، زیرا جهان در حال حاضر این تغییرات را از سر می گذراند و خود در بطن آنها قرار دارد و چون هنوز از آنها فاصله کافی پیدا نکرده تا آنها را در چشم اندازی گسترده و روشن ببیند به خوبی قادر به شناسایی این تغییرات اساسی نیست. از جمله، مرکز ثقل اقتصادی جهان طی دهه گذشته از غرب به شرق منتقل شده، قدرت های نوخاسته ای در عرصه اقتصادی و سیاسی جهان پدید آمده اند که معادلات سیاسی و اقتصادی گذشته را به هم زده و از سوی دیگر به دنبال موج راست جهانی سازی نو لیبرال که از اواسط دهه هفتاد قرن پیش از کشورهای سرمایه داری آنگلوساکسون (امریکا و انگلیس) آغاز شد و به بقیه کشورها تسری یافت، نوعی توزیع مجدد در درآمد و ثروت در پیشرفته ترین کشورهای سرمایه داری جهان صورت گرفت که در نتیجه آن امروز در امریکا و انگلیس سهم بالاترین صدک سلسله مراتب درآمد از درآمد ملی، از بالاترین رکورد تاریخی آن هم که مربوط به سال های 1900 تا 1914 – پیش از شروع جنگ جهانی اول – است هم فراتر رفته و این تراکم ثروت و درآمد در بالاترین صدک سلسله مراتب مزبور و گسترش اختلافات طبقاتی که نتیجه آن است در ایالات متحده از تمامی کشورهای ثروتمند سرمایه داری بیشتر بوده است. به یاد آورید که شعار محوری جنبش اشغال وال استریت دو سال پیش این بود که «ما نود و نه درصدی ها هستیم» که اشاره به تقابل مردم با یک درصد بالایی سلسله مراتب درآمد و تشدید این تقابل داشت.

به گمان من دوره ای که با فروپاشی بلوک شوروی و فروریختن دیوار برلین آغاز شده بود و به تشدید سیاست های جهانی سازی نو لیبرالی انجامید، با بحران 2008 به پایان رسید و در دهه جدید جهان وارد دوره ی تازه ای شده است که یکی از نتایج آن افول قدرت های گذشته و به ویژه ایالات متحده است. قرن بیست و یکم یک قرن امریکایی نیست و نشانه های آن از هم اکنون آشکار است. البته افول قدرت ایالات متحده تحولی نیست که یک روزه به انجام رسد اما به نظر می رسد امروز در آغاز سده بیست و یکم ایالات متحده به همان سراشیبی افول و انحطاطی افتاده است که یک قرن پیش از این یعنی در آغاز سده بیستم بریتانیای کبیر که پیش از آن آقای جهان بود به آن سراشیبی افتاد.

رویدادهای عینی و مشخص هم این دید شهودی و کلی و این روال عمومی را تأیید می کند و به نظر من انتخابات جاری امریکا به طور محسوس شواهدی از این گونه در بر دارد.

محتوای بحث های این دو نامزد چه راجع به شخصیت و زندگی یکدیگر و چه در مورد مسائل سیاسی و اقتصادی که حدود اطلاعات و سطح نازل آگاهی سیاسی آن ها را نشان می دهد خود گویای بسیاری از مسائل است.

به هر حال حزب جمهوری خواه یکی از دو حزب اصلی و بزرگ امریکا و دونالد ترامپ کسی است که در کنوانسیون این حزب از سوی نخبگان سیاسی جمهوری خواه به عنوان کاندیدای این حزب برای ریاست جمهوری انتخاب شده است او را با قرعه تعیین نکردند بلکه برگزیده ی نخبگان سیاسی یکی از دو حزب بزرگ امریکا برای ریاست جمهوری است و این انتخاب که بی اختیار انسان را به یاد فیلم «دکتر استوک مان» می اندازد نمونه معرف بخش قابل توجهی از جامعه امروز امریکا است.

در آن سوی این مسابقه هم وضع بهتر از این نیست. آن چه ترامپ درباره هیلاری کلینتون و نقش او در افروختن آتش جنگ در خاورمیانه و شمال افریقا و روابط زیر جلی او با داعش و پول هایی که از شیوخ مرتجع و فاسد عرب دریافت کرده است می گوید دروغ نیست. این دو گانه محصول نهایی دموکراسی جامعه امریکاست. اما بالا آمدن ترامپ و روی آوردن بخش قابل توجهی از آرای رأی دهندگان معمولی امریکایی به او تصادفی و بدون دلیل نیست. این جا نکته ظریفی در کار است. کراراً می شنویم که خود مفسرین امریکایی در توضیح این استقبال نسبتاً عجیب از چنین کسی می گویند دلیل روی آوردن این بخش قابل توجه از آراء به ترامپ این است که او شعار تغییر در نظام سیاسی امریکا را می دهد و از آن جا که او ظاهری سنت شکن دارد و وعده ی تغییر این وضع را می دهد، مردمی که از دموکراسی ریاکار سرمایه های کلان مالی خسته شده اند به او روی آورده اند. این نکته معنی داری است که هواداران ترامپ نه چهره های معروف و رده بالای حزب جمهوری خواه بلکه بیشتر هواداران متوسط این حزب هستند. به عبارت دیگر نیرویی که او را تا این جا بالا آورده نه جاذبه خود ترامپ و قابلیت سیاسی او بلکه دافعه ی سیاست عوام فریب در جامعه امریکا و خستگی و سرخوردگی بخش قابل توجهی از آن جامعه است که از توهم «رویای امریکایی» به درآمده و از آن مأیوس شده اند.

در مورد نتایج احتمالی، من گمان می کنم برنده انتخابات هیلاری کلینتون باشد، نه به دلیل نظر سنجی ها و اظهارنظرهای رسانه ای، بلکه بیشتر به این دلیل که به نظر می رسد او منتخب «دستگاه واقعی قدرت» در امریکاست و از این رو – با معذرت از ایرانیانی که در خارج منتظر ورود ترامپ به کاخ سفید برای حمله نظامی به وطنشان هستند – تصور تغییر چندانی را هم در اوضاع و احوال جاری خاورمیانه یا در ایران پس از این انتخابات نمی کنم.